Từ những hiện tượng tự nhiên như ngày tháng, trăng sao, cây cỏ, núi đồi cho đến các hiện tượng lịch sử, xã hội...đều được đồng bào Nùng “biến hóa” thành những điệu hát Sli bóng bẩy, nồng nàn. Đồng bào cho rằng, đã mang trong mình dòng máu của người Nùng thì bất cứ ai, già hay trẻ đều phải biết hát Sli. Bởi hát Sli gắn bó với đồng bào từ khi lọt lòng cho đến khi nhắm mắt, chính là thước đo sự tài hoa, ứng khẩu lưu loát của người Nùng trước cộng đồng và ai thuộc nhiều bài hát Sli chính là người tài giỏi, được mọi người yêu quý. Bằng những câu từ ví von, bóng bẩy, tinh nghịch, xa xôi, đôi khi có cả những lời mời chào sang trọng, những lời thách đố kiêu ngạo, đáng yêu… hát Sli luôn ẩn chứa nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Sli còn là một lối hát đối đáp đầy kịch tính giữa hai bên nam, nữ và họ có thể hát từ trời chập choạng tối đến tận sáng hôm sau: Ví như bài “Làm quen” với những ca từ: “Lá bông nhiều khía hơn lá sau/ Không hiểu sli mình hay sli đâu/ Nếu phải sli mình, mình mới đáp/ Nếu là sli người chẳng hơi đâu/ Dăm bè ba bạn cùng một chỗ/ Lại trách rằng ta hát mở đầu/ Trai hát mở đầu trai hãnh diện/ Gái hát mở đầu thêm chướng tai nhau”. “Lá bông nhiều khía hơn lá sau/Anh thật sli em chẳng ai đâu/Hai anh thực lòng sli em đó/Chẳng phải sli em còn sli đâu/Biết sli em cứ sli đáp lại/Chẳng ai nói em tranh mở đầu/Gái hát mở đầu gái hãnh diện/Trai mở đầu thanh danh còn đâu”. 

Hành trang đến lễ hội, du xuân của người Nùng là những điệu hát Sli

Với người Nùng, mỗi khi nhà có khách đến chơi, chỉ cần thấy khách đến đầu ngõ thì những điệu hát Sli lại ngân nga và cứ thế khách, chủ thay phiên nhau trò chuyện bằng điệu hát Sli. Hay khi ngày hội diễn ra, hành trang của đồng bào đến với lễ hội không chỉ có tiền bạc, áo quần, mà quan trọng nhất là “kho kiến thức” về điệu hát Sli. Bởi nếu đến lễ hội, thanh niên trai tráng mời mà không biết hát thì sẽ bị cho là kẻ dốt nát. Đặc biệt, đối với đồng bào Nùng thì những điệu hát Sli còn là “ông Tơ, bà Nguyệt” se duyên cho biết bao đôi lứa nên vợ, nên chồng, sống hạnh phúc bên nhau trọn đời…Chị Nông Thị Cồ ở thôn 8 cho biết: “Ngay từ khi còn nhỏ, tôi đã được nghe các cô, các bác ở trong thôn hát Sli. Ban đầu tò mò nghe, rồi học lỏm hát theo, dần dần, tôi thuộc nhiều bài Sli và mê mẩn lúc nào không hay. Cũng nhờ hát Sli mà tôi lấy được ông chồng như ý đấy”. Còn chị Lăng Thị Díu cũng chia sẻ: “Đối với người Nùng chúng tôi, Sli chính là “liều thuốc” tinh thần không thể thiếu. Nhờ những điệu Sli mà đồng bào hiểu nhau hơn, yêu thương nhau hơn và cùng nhau xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Cho dù đi đâu, làm gì, chúng tôi đều hát Sli. Chính những điệu hát Sli giúp cho đồng bào quên đi bao lo toan, chật vật của đời thường, luôn ấp ủ khát vọng vươn tới cuộc sống thanh thản, hạnh phúc hơn”. 

Ngày nay, cuộc sống đã có nhiều thay đổi, nhưng ý thức giữ gìn văn hóa dân tộc của đồng bào Nùng nơi đây vẫn thật đáng trân trọng. Không chỉ những người già, thanh niên biết hát Sli mà ngay cả những em bé lên ba, lên bảy cũng ngân nga được một vài giai điệu Sli. Bên cạnh đó, để dung hòa những nét đẹp văn hóa cổ truyền với nhịp sống hiện đại thì đồng bào Nùng còn sáng tác những giai điệu mới, ca ngợi sự đi lên của quê hương, đất nước.

(Theo Đắk Nông Online)