Đàm phán giữa Mỹ và Nga: Tốc độ đáng ngờ

Bài viết của Fabian Fellmann, Washington.

Trong khi châu Âu tìm kiếm một chiến lược mới cho Ukraine tại Paris, Mỹ và Nga lại đang định hình thực tế tại Ả Rập Xê Út. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cố gắng trấn an các đồng minh.

Tốc độ đáng ngờ

Châu Âu bị sốc và phản ứng nhanh chóng. Họ nhóm họp tại Paris vào thứ Hai để tổ chức một hội nghị thượng đỉnh về Ukraine – dù nước chủ nhà Pháp không muốn gọi đây là một “hội nghị khủng hoảng.” Tuy nhiên, khó có thể đánh giá nó theo cách khác sau khi chính quyền Donald Trump khiến các đồng minh hoàn toàn bất ngờ.

Vào thứ Ba tuần trước, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth gây hoang mang khi đặt câu hỏi về cam kết an ninh của Mỹ đối với châu Âu. Ngày hôm sau, Donald Trump điện đàm với Vladimir Putin. Đến thứ Sáu, Phó Tổng thống J.D. Vance chỉ trích châu Âu, nói rằng điều ông lo ngại không phải là Nga mà là vấn đề tự do ngôn luận và di cư ở lục địa già.

Nhưng tốc độ di chuyển của Mỹ và Nga còn nhanh hơn cả châu Âu. Trong khi các đại diện EU họp bàn tại Paris, phái đoàn từ Washington và Moscow đã đến Ả Rập Xê Út để thảo luận về số phận của Ukraine – chỉ năm ngày sau cuộc điện đàm giữa hai tổng thống. Thành phần hai đoàn đại biểu càng làm châu Âu lo lắng hơn.

Dẫn đầu phái đoàn Mỹ là Ngoại trưởng Marco Rubio, người vốn đang có mặt tại Ả Rập Xê Út để đàm phán về tình hình Trung Đông, bao gồm tương lai của Dải Gaza. Cùng tham gia còn có cố vấn an ninh của Trump, Mike Waltz, và đặc phái viên Trung Đông Steve Witkoff. Phía Nga cử Ngoại trưởng Sergei Lavrov và cố vấn Tổng thống Yuri Ushakov. Cuộc họp đầu tiên dự kiến diễn ra vào thứ Ba.

Lo ngại châu Âu bị gạt ra ngoài

Tốc độ này càng làm dấy lên lo ngại ở châu Âu rằng họ có thể bị loại khỏi tiến trình đàm phán hòa bình về Ukraine. Ngoại trưởng Rubio cố gắng trấn an: “Một tiến trình hòa bình không chỉ là một cuộc họp duy nhất,” ông nói trên kênh CBS hôm Chủ Nhật. Ông cho biết hiện tại còn quá sớm để nói về một thỏa thuận, và mục tiêu của ông ở Ả Rập Xê Út là xem liệu Putin có thực sự nghiêm túc về các cuộc đàm phán hòa bình hay không. Nếu có đàm phán thực sự, ông nhấn mạnh, “Ukraine chắc chắn phải tham gia vì họ là bên bị tấn công.”

Moscow thậm chí còn đang nói về việc khôi phục quan hệ với Mỹ. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố: “Các cuộc đàm phán tại Riyadh nhằm khôi phục toàn bộ quan hệ Nga-Mỹ.” Một cuộc gặp giữa Trump và Putin cũng đang được lên kế hoạch.

Mỹ và Nga xích lại gần nhau?

Từ khi Trump tái đắc cử, quan hệ giữa Washington và Moscow trở nên thân thiện hơn. Trước đây, Tổng thống Joe Biden từng cố gắng đối thoại với Putin, bao gồm cuộc gặp thượng đỉnh tại Geneva vào mùa hè 2021, nhưng đó là lần cuối cùng hai bên gặp nhau. Sau khi Nga tấn công Ukraine vào tháng 2/2022, Biden cắt đứt liên lạc với Điện Kremlin và tìm cách cô lập Nga trên trường quốc tế.

Ngược lại, Trump đã kêu gọi đưa Nga trở lại nhóm G7 – tổ chức đã loại Nga sau khi nước này sáp nhập Crimea năm 2014. Đáp lại, Putin đã thể hiện thiện chí khi phóng thích Marc Fogel, một giáo viên Mỹ bị giam ở Nga vì tội tàng trữ cần sa. Người đàm phán cho Trump trong vụ này chính là Steve Witkoff – người hiện đang tham gia các cuộc đàm phán ở Ả Rập Xê Út. Witkoff là một luật sư kiêm doanh nhân bất động sản ở New York, và là bạn thân lâu năm của Trump.

Witkoff cũng từng tham gia đàm phán lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas, cũng như thỏa thuận trao đổi tù nhân với Nga, trong đó Mỹ đã thả Alexander Vinnik – một người Nga bị cáo buộc rửa tiền hàng trăm tỷ USD thông qua sàn giao dịch tiền điện tử.

Liệu Trump có đủ nhân sự để đàm phán?

Một chi tiết đáng chú ý là Trump đã không cử Keith Kellogg – đặc phái viên của ông về Ukraine – tham gia cuộc đàm phán với Nga. Điều này có thể cho thấy Mỹ không thúc đẩy quá nhanh như châu Âu lo sợ.

Dù vậy, câu hỏi đặt ra là Trump sẽ đàm phán thế nào khi chính quyền của ông đang thiếu nhân sự nghiêm trọng. Khi nhậm chức, Trump đã sa thải hàng nghìn quan chức, không chỉ ở cấp cao mà cả các chuyên gia cấp thấp mà ông nghi ngờ về lòng trung thành. Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ cũng mất hơn một phần ba nhân sự. Hiện chỉ có khoảng một phần ba số vị trí quan trọng được lấp đầy, và các quan chức cấp dưới không dám đưa ra quyết định khi chưa có chỉ đạo rõ ràng từ cấp trên.

Trong bối cảnh này, có tin đồn rằng Washington đặt mục tiêu đạt được một thỏa thuận với Nga trước lễ Phục sinh – tức trong vòng hai tháng. Đây sẽ là một thời hạn cực kỳ ngắn cho một vấn đề phức tạp như vậy. Điều này càng làm châu Âu lo ngại rằng chính quyền Trump quan tâm đến một giải pháp nhanh chóng hơn là một thỏa thuận thực sự đảm bảo an ninh cho Ukraine và châu Âu.

Họ lo sợ Trump có thể bị Putin thao túng – giống như trong nhiệm kỳ đầu tiên. Khi đó, tại cuộc họp báo chung ở Helsinki năm 2018, Trump đã công khai tuyên bố rằng ông tin lời Putin phủ nhận việc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử Mỹ 2016 hơn là tin vào các cơ quan tình báo của chính mình.

Negotiations between the US and Russia: Suspiciously fast pace