PHÓNG SỰ - KÝ SỰ: Những hiệu sách cũ , Người xứ Nghệ Kiev

Khó có thể ngờ rằng, ở giữa một con phố cổ, nhà mặt tiền rộng rãi, nếu cho thuê sẽ có được một số tiền khá lớn hằng tháng mà lại được dành để lưu trữ và bán... sách cũ. Đó là hiệu sách cũ trên phố Bát Đàn của vợ chồng ông Cảnh, bà Mão. Hiệu sách giản dị nằm trên một con phố tấp nập, với một biển hiệu đơn sơ, bằng gỗ có ba chữ: Nhà sách cũ. Ngay ngoài cửa vào là một chiếc tủ kính xếp những quyển sách đã bạc màu thời gian như một ngầm ý rằng đây đích thị là một hiệu sách cũ.

Ông Cảnh, bà Mão vốn nổi tiếng trong giới sưu tầm và bán sách cũ. Người ta phong cho ông là “vua sách cũ”, vợ ông là “hoàng hậu sách cũ” vì sự giàu có về vốn sách và sự thanh lịch. Tôi đến hiệu sách một ngày đầu thu và gặp bà Mão ở nhà. Bà tuổi đã khá cao nhưng còn minh mẫn, từ tốn và điềm đạm, đúng chất người gốc Hà Nội. Mặc dù cái kho sách đồ sộ đến mười tấn sách, theo ước tính của ông bà và phải dành hẳn một căn nhà làm kho chứa nhưng khi có khách hàng hỏi về cuốn sách cần tìm, chủ cửa hiệu tìm khá nhanh hoặc có thể trả lời ngay có hay không.

Điềm đạm nhưng ông bà luôn niềm nở, ân cần tiếp khách tìm đến cửa hàng. Người biết yêu sách, quý sách là thế. Sách cũ, có những quyển rất quý và hiếm nhưng nếu gặp được một tâm hồn đồng điệu, kính trọng và quý mến thì người bán sách cũng có thể tặng ngay mà không phải tính toán tiền bạc. Và, cái duyên kỳ ngộ như thế cũng không phải hiếm.

Cũng là một người nổi tiếng trong giới chơi và bán sách cũ nhưng ông Dư ở phố Bà Triệu thì lại khác. Ông cũng dành ngôi nhà mặt phố khá rộng làm cửa hiệu sách cũ và ngôi nhà là một kho sách lớn, sách chất đến tận nóc nhà. Nhìn “bức tường” sách đồ sộ đôi khi người mới đến thấy choáng ngợp bởi sự đa dạng, phong phú. Nhưng người đàn ông này có một phong cách khá kiêu bạc, ông không cho phép ai tự lần tìm mà hỏi khách cần cuốn gì để tự tìm và đưa cho. Nhờ sức đọc vô biên, trí nhớ tuyệt vời nên người đàn ông này thậm chí có thể nói tóm lược về nội dung cuốn sách cần tìm, xuất bản thời kỳ nào hoặc ra được mấy số thì đình lại… Nổi tiếng vì bán sách đắt với thái độ gần như lạnh nhạt nhưng đây vẫn là hiệu sách được nhiều người tìm đến vì có nhiều cuốn sách quý, cổ; khách hàng không mất nhiều thời gian để biết cuốn sách mình đang tìm có hay không.

Lại một hiệu sách nữa làm tôi thấy ấn tượng. Đó là hiệu sách trên phố Mai Dịch. Đó là một ngôi nhà thấp lè tè và cũ kỹ, sách xếp kẹt cứng. Trong căn phòng hơi tối và ngột ngạt, một người phụ nữ trung niên cần mẫn chụp ảnh từng cuốn sách rồi đưa lên Facebook cho mọi người chọn lựa và giao dịch. Cửa hiệu có tên Linh Hoàng Hà thường xuyên đưa sách lên mạng, số lượng khá phong phú, giá cả phải chăng. Điều đặc biệt ở hiệu sách này là trong khi người chồng chuyên đi tìm nguồn sách từ các nơi thì người vợ đảm nhiệm việc đưa sách lên mạng, đặt giá, giao dịch hoặc ra bưu điện gửi cho khách. Vì chịu khó đưa sách lên mạng và giá cả cạnh tranh nên có vẻ bán sách cũ khá chạy.

2. Cùng với thời gian và nhu cầu xã hội, Hà Nội có những con phố gần như chuyên bán sách mới như Đinh Lễ, Nguyễn Xí nhưng cũng có những con phố có nhiều hàng sách cũ như Láng, Trần Quốc Hoàn... Đi qua những cửa hàng sách, ấn tượng mạnh là nguồn sách dồi dào, cửa hàng nào cũng xếp sách đến tận trần nhà; có những bộ sách nhiều tập như truyện thiếu nhi, sách chuyên ngành… được bó gọn thành từng chồng để dễ tìm hơn…

Cũng có những hiệu sách cũ không có mặt tiền để giao dịch nhưng vẫn được khách hàng ưa thích và điều đáng nói đó là hiệu sách của những người rất trẻ. Anh Hợp, ở phố Lê Thanh Nghị nổi tiếng là một người trẻ có nhiều sách. Yêu thích sách từ bé dù là kỹ sư tốt nghiệp Đại học Bách khoa, nhưng anh đã dành phần lớn thời gian của mình cho gia tài đến vài chục nghìn cuốn sách cũ đủ chủng loại.

Đến cái kho sách kiêm hiệu sách được anh Hợp đặt tên là Sách cũ Hà Thành mới thấy tình yêu, đam mê và công sức bỏ ra với sách thế nào. Sách xếp chặt cứng trong các phòng lớn, trên cầu thang, lối đi hành lang, ở các khoảng không gian có thể tận dụng. Sách gần như có mặt khắp mọi nơi trong nhà và khách đến mua sách thì cảm thấy hài lòng vì được hướng dẫn tận tình; gặp những người quý mến, tri âm anh có thể tặng những cuốn sách hay, sách quý.

Một người trẻ nữa chơi sách cũ là anh Dũng, ở phố Thụy Khuê. Anh Dũng vừa bán sách trên mạng vừa bán ở nhà với cái tên giao dịch là Gia Khoa sách. Đường vào nhà anh ngoắt ngoéo, nhỏ tí, đúng kiểu zích zắc của các con ngõ Hà Nội. Là kỹ sư thủy lợi, bước vào nghề sưu tầm, bán sách cũ chưa lâu nhưng anh rất chịu khó lặn lội khắp nơi tìm sách. Đôi khi khách hàng đặt những bộ sách rất khó kiếm nhưng anh vẫn mò mẫm tìm ra. Khi đến nhà anh để lấy một cuốn sách về văn học Nga, tôi đã bắt gặp chi tiết ấn tượng này. Cậu con trai của anh lẫm chẫm vịn vào cái giá sách để đi, nhìn ngắm những quyển sách, mặt nó đầy vẻ háo hức, vui vẻ và khi thấy khách đến nhà, thằng bé nhoẻn nụ cười rất tươi…

Nhiều người lo lắng rằng văn hóa đọc đang mờ nhạt. Điều đó có thể đúng. Thời gian cho cuộc sống thì nhiều mà thời gian cho sách thì ít nhưng những hiệu sách cũ ở Hà Nội vẫn như sự chứng thực rằng, văn hóa đọc vẫn là mạch ngầm tuôn chảy. Ngày càng có nhiều người trẻ mua sách, đọc sách, kể cả những cuốn sách cũ. Mạch sống tri thức không thể tuột đi một cách dễ dàng và những hiệu sách cũ dù mộc mạc, giản dị nhưng là nơi lưu giữ một tình yêu với sách, một nét văn hóa thanh lịch và đáng quý của người Hà Nội.