Cảo thơm còn mãi

Đoàn Thị Điểm là người có nhan sắc và tài trí hơn người. Năm 6 tuổi, đang học Sử ký Trung Hoa, anh là Đoàn Doãn Luân lấy một câu trong Sử ký ra câu đối: Bạch xà đương đạo, Quý bạt kiếm nhi trảm chi. Cô Điểm liền lấy một câu cũng trong Sử ký đối lại: Hoàng long phụ chu, Vũ ngưỡng thiên nhi thán viết. (Nghĩa là: Rắn trắng giữa đường, ông Quý (Lưu Bang) tuốt gươm mà chém/ Rồng vàng đội thuyền, ông Vũ (Hạ Vũ) ngửa mặt lên trời mà than).

Một lần khác, anh Luân thấy cô Điểm đang soi gương trang điểm nơi cửa sổ, liền ra câu đối: Đối kính họa mi, nhất điểm phiên thành lưỡng điểm. Cô Điểm liền đối lại: Lâm trì ngoạn nguyệt, chích luân chuyển tác song luân. Nghĩa là: (Trước gương vẽ mày, một điểm hóa thành hai điểm; cũng có nghĩa là một cô Điểm hóa thành hai cô Điểm/ Tới ao xem trăng, một vầng tròn chuyển thành hai vầng; cũng có nghĩa là một anh Luân chuyển thành hai anh Luân).

Có lần Đoàn Doãn Luân từ ngoài đi vào nhà, thấy em gái đang ngồi bên rổ kim chỉ, liền đọc: Huynh lai đường thượng tầm song nguyệt. (Anh trai lên nhà trên tìm hai mặt trăng). Song nguyệt là hai mặt trăng, mà theo chữ Hán, hai chữ nguyệt ghép lại thành chữ bằng (bè bạn, bằng hữu), cho nên câu trên còn có nghĩa: Anh trai lên nhà trên tìm bạn.

Cô Điểm liền đối lại: Muội đáo song tiền tróc bán phong. (Em gái đến trước cửa sổ bắt nửa làn gió). Bán phong là nửa làn gió, mà cũng có nghĩa là phân nửa chữ phong tức là chữ sắt nghĩa là con rận. Nên câu đối trên có nghĩa là : Em gái đến trước cửa sổ bắt con rận.

Nhiều người khoa bảng thời bấy giờ nghe tiếng cô Điểm tài sắc vẹn toàn, văn chương lỗi lạc, nên đều có ý muốn đến thử tài và cầu hôn, nhưng tất cả đều chịu thua và rút lui.

Ông Vũ Diệm, bạn của Nhữ Đình Toản, đỗ Hoàng giáp năm 1739, đến thăm cô Điểm. Biết được dụng ý của người khách tài hoa, cô Điểm liền ra tay trước bằng cách sai người bưng ra một khay trầu mời khách, trên khay cô để sẵn một tờ giấy, viết một câu đối nhờ khách đối giúp: Đình tiền thiếu nữ khuyến tân lang.

Câu này có nghĩa đen là: Trước sân gió thoảng phất cây cau. Thiếu nữ là cơn gió nhẹ, tân lang là cây cau; nhưng nghĩa bóng theo cách đồng âm: Trước sân, người con gái mời chàng rể mới. (thiếu nữ: con gái/ tân lang: chàng rể). Vũ Diệm thấy câu thách đối khó quá, không thể đối nổi, đành rút lui, không dám trêu vào giai nhân nữa./.

(Theo baomoi)

Nguồn quehuongonline.vn

http://quehuongonline.vn/VietNam/Home/Van-hoc-nghe-thuat/Giai-thoai-Viet-Nam-/2015/06/59C4737A/