Những ngày rét quay, rét quắt năm nay, mọi người đã nói rất nhiều. Mùa Đông năm nay cũng đáng mặt mùa Đông, chỉ khổ nỗi con người phải co mình lại, khéo ăn thì no khéo co thì ấm, các cụ ngày xưa chẳng đã dạy thế là gì!

Thế mà một buổi chiều, tôi bỗng nhiên muốn lội rét mà đi chơi. Có ai rủ rê, mời gọi gì đâu, tự nhiên muốn thế. Vẫn còn rét lắm, áo đơn, áo kép, khăn quàng, găng tay vẫn phải nai nịt vào rồi mới bò ra phố. Vẫn còn là những ngày cuối tiết Đại Hàn nhưng dưới đáy cái chất lỏng lạnh buốt vô hình tràn ngập không gian kia như đã có một cái cựa mình. Tôi nhìn lên, nền mây đã có những khoảng mỏng trắng sáng, nhìn kỹ hơn thì hình như đã có chút phớt xanh… Chiều muộn trở về, trong hơi gió trên mặt mình đã cảm thấy những sợi mát lạnh mỏng manh, cơn gió không ớn lạnh mà đã nghe ẩm ướt…

Sáng dậy, mặt sân lát gạch Giếng Đáy mới hôm qua còn một màu bụi mỏng vàng hanh đã thâm thẫm đỏ, hàng cây mộc lá sáng xanh, những chùm hoa trắng mơ màng một mùi hương mỏng mong manh. Ngước nhìn lên phía trên ngọn ngọc lan, trời trắng mờ một làn bụi nước. Thôi đúng là mưa Xuân rồi, chỉ sau một đêm thôi, mùa Xuân đã đến rồi sao…

Tôi bỗng nhớ một bài hát cũ ở nơi tôi từng du học: Khi những bông hoa mở cánh xuyên qua tuyết trắng, khi từ phía chân trời gần lại cơn dông đầu tiên, trên những cành cây ứa nhựa, đấy là lúc bạch dương rưng rưng nước mắt trước mùa Xuân… Những bông xuyên tuyết nở, những cành bạch dương khóc… Cái cựa mình của thiên nhiên cảm động và ấn tượng viết bao.

Mùa Xuân ư? Trái đất âm thầm và nhẫn nại quay để thế gian này được hài hòa, để những lời hứa không đến quá trễ so với lòng mong mỏi của con người. Để đào kịp nở vào dịp Tết, để áo em màu thiên thanh chấm những chấm hồng, để sắc hương ửng lên trên má thanh xuân… Những nụ hoa phong kín trong gió lạnh một sáng bỗng cựa mình hé nở những bụi nước rủ nhau đọng lại long lanh trên những tay đào thành những mầm xanh… Kỳ diệu thay sức vóc mùa Xuân!

Những ngày rét đậm, rét hại tưởng như vô tận kia bỗng nhiên kết thúc. Như có một chiếc đũa thần xua hết màn mây thấp, nền trời phơn phớt xanh non và rồi không tin chính mắt mình, trời ửng nắng. Chút nắng đầu Xuân tươi non và yếu ớt nhưng cũng đủ cho ta hy vọng.

Minh họa: Nguyễn Đăng Phú

Thế rồi mọi người như bừng tỉnh. Thế rồi Tết sẽ đến. Cái ngày lễ mà ta vẫn lặng lẽ chuẩn bị để tiếp đón trong những ngày rét quay rét quắt kia bỗng như đánh thức ta, bỗng như cũng bừng tỉnh dậy. Sáng sớm, tôi đã chạy xe lên Tứ Liên mà đón cây quất về. Cây quất tết tôi lên vườn chọn từ đầu tháng Chạp và thỉnh thoảng lại ghé qua thăm nay quả đã chín mọng vàng ươm. Trời sáng và chút nắng nhẹ làm cho màu vàng quả quất càng thêm rực rỡ trên nền lá thẫm xanh, dưới những cành lộc non mơn mởn. Những quả quất xanh như những chiếc khuy lục trên một tấm áo sặc sỡ còn những nụ quất đã hé nở, những bông hoa trắng như những vì sao nhỏ ẩn hiện trong cành….

Hàng năm, đón được cây quất về đặt trong sân nhà là lòng tôi Tết đến. Theo quan niệm xưa, một số cây có tác dụng phong thủy. Trồng những loại cây đó trong nhà sẽ mang đến những điều tốt đẹp cho gia đình trong năm mới. Nếu hoa đào không chỉ có tác dụng xua đuổi tà ma mà còn mang đến nguồn sinh khí mới, giúp mọi người trong nhà luôn khỏe mạnh và bình an trong năm mới thì cây quất tượng trưng cho sự thu hoạch và khởi đầu tốt đẹp. Vì thế, vào đầu năm mới, ta thường thấy mỗi gia đình thường mua một cây quất quả vàng xum xuê, lá xanh tươi tốt với mong muốn khởi đầu một năm mới tốt đẹp, giúp gia tăng tiền tài và vận may cho các thành viên trong gia đình…

Thực ra nguyên nghĩa của Tết chính là “tiết”. Văn hóa Việt thuộc văn minh lúa nước, do nhu cầu canh tác nông nghiệp, ông bà ta đã xem nhật nguyệt tinh tú mà phân chia thời gian một năm thành 24 tiết khác nhau (và ứng với mỗi tiết này có một thời khắc “giao mùa”). Thì ra chúng ta có đến 24 cái tết, Nguyên Tiêu, Đoan Ngọ, Trung Thu, Nguyên đán,…

Nếu như cuộc chuyển mùa Xuân sang mùa Hạ là cuộc chuyển giao của ngàn hoa rộn ràng ong bướm sang những vườn quả non mơn mởn, của những vòm cây đầy lộc non sang những tán lá xanh rì, của lúa đang thì con gái sang lúa làm đòng… nếu như mùa Hạ chuyển sang mùa Thu là sự chuyển màu của những bờ cây, sự lên hương của những vườn quả mật đẫm môi người… thì sự chuyển giao của mùa Đông sang Xuân là sự hồi sinh, sự bừng tỉnh của thiên nhiên, sự chuyển giao của tàn úa thành nảy lộc đâm chồi, ra hoa kết quả. Cho nên Tết mới được viết hoa, Tết mới là quan trọng nhất, Tết khởi đầu của một chu kỳ canh tác, gieo trồng, Tết mới là Nguyên đán. Nguyên đán có nghĩa là buổi sáng đầu tiên, buổi sáng đầu tiên của một năm, bắt đầu một chu kỳ mới với những lo toan và những hy vọng mới. Người Việt ăn mừng Tết với niềm tin thiêng liêng. Tết là ngày đoàn tụ của gia đình, đoàn tụ những linh hồn của người đã khuất. Tết là ngày làm mới lại mọi điều, quét dọn nhà cửa, sân vườn, mặc áo mới, trả hết nợ nần, xem lại bản thân, khôi phục lại những quan hệ đã có phần sứt mẻ… Tết là ngày tạ ơn cha mẹ ông bà, tạ ơn những người cùng chung sống, cùng giúp đỡ lẫn nhau. Tết là ngày lạc quan và hy vọng.

Cuộc đời ta đã qua bao thời khắc giao mùa, như một thân cây ta khắc lòng mình vào từng vân gỗ. Thế mà mỗi lần Tết đến vẫn hân hoan. Ta đón về mảnh sân nhà những sắc màu rực rỡ, những sắc màu không chỉ sống sót qua giá rét mùa Đông mà còn chính là kết tinh của những ngày khắc nghiệt nhất. Đã đủ tháng năm cho một thân cây trở thành đại thụ để không chỉ đợi mùa Xuân đâm lộc nảy chồi mà đã lắng nghe thấy tiếng giao mùa trong từng hơi gió. Cái sắc trời xanh non mơ hồ cảm thấy trong chiều tàn Đông kia, phải chăng là tiếng gọi để ta lội rét mà đi đón mùa Xuân?

Nghiêm Huyền Vũ (Theo Hà nội mới cuối tuần)