Tú Xương- Trần Tế Xương (5/9/1870 - 29/1/1907) ra đi ở tuổi 37. Mất sớm nhưng  ông đã kịp để lại một gia tài thơ trữ tình - trào phúng phong phú và độc đáo.

Tú Xương ra đi vào ngày 29/1/1907, tức là trước Tết khoảng nửa tháng, chưa kịp viết bài thơ Tết năm ấy.

Trần Tế Xương(tranh Trần Quang Trân)

Tiếng cười cay độc, chua chát của Tú Xương có ý nghĩa phủ định xã hội đương thời, là tiếng chửi vào bọn giàu sang hãnh tiến :

"Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau 
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu 
Phen này ông quyết đi buôn cối 
Thiên hạn bao nhiêu đứa giã trầu".

Ngày nay ta vẫn còn phong tục chúc tết. Chúc nhau an lành, no đủ, an khang hạnh phúc, thọ trường, tốt tài sai lộc, vạn sự cát tường…Nhưng cũng còn không ít những kẻ chạy quyền chạy chức ham danh vọng, lợi dụng cơ hội làm ăn chờ dịp tết để nịnh bợ, biếu xén “bề trên”. Thơ Tú Xương cách nay hơn  thế kỷ xem ra vẫn đúng :

"Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang 
Đứa thời mua tước, đứa mua quan
Phen này ông quyết đi buôn lọng 
Vừa bán vừa la cũng đắt hàng".

"Nó lại mừng nhau cái sự giàu
Trăm nghìn vạn mớ để vào đâu
Phen này ắt hẳn gà ăn bạc
Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu".

Tác giả thẩm thía cái nghèo, cái bất lực, cái không thành đạt của mình ,phải sống nương nhờ vợ : “Quanh năm buôn bán ở mom sông/nuôi đủ năm con với một chồng” mà cười ra nước mắt:

"Anh em đừng nghĩ Tết tôi nghèo 
Tiền bạc trong kho chửa lĩnh tiêu 
Rượu cúc nhắn đem, hàng biếng quẩy 
Trà sen mượn hỏi giá còn kiêu 
Bánh đường sắp gói e nồm chảy 
Giò lụa toan làm sợ nắng thiu 
Thôi thế thì thôi đành tết khác 
Anh em đừng nghĩ tết tôi nghèo".

Đọc thơ Tết của Tú Xương, thấm thía cái ý vị hay, cái riêng của thơ Tú Xương thấy được tài năng và chiều sâu tâm tưởng của ông.
 Khi Tú Xương mất, nhà thơ Nguyễn Khuyến viếng đôi câu đối:
"Kìa ai chín suối Xương không nát
Có lẽ nghìn thu tiếng vẫn còn".

Ngày tết đọc lại thơ tết của Tú Xương để cảm thông với thân phận nhà nho nghèo trong buổi nhiễu nhương của chế độ phong kiến nửa thuôc địa thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX: “Thôi có ra gì cái chữ nho/ông nghè ông cống cũng nằm co…”
Lại càng muốn chia sẻ tình thương, những khó khăn thiếu thốn của những người nghèo, những thân phận tật nguyền không may mắn,  đồng bào ở vùng sâu vùng xa hoạn nạn trong nước lửa đang khó khăn chật vật mưu sinh hàng ngày vì đồng tiền bát gạo. Còn người nghèo khó ăn tết dưới gầm cầu nữa không ? Khoảng cách giầu nghèo mỗi ngày càng  cách xa. Có còn cảnh người lao động lên khu công nghiệp làm ăn phải nhường nhau về quê ăn tết vì không đủ tiền tàu xe, tiền trang trải ? Nhà nước và cộng đồng giúp đỡ nhưng làm sao cho đủ. 
Chúc cho năm mới bớt đi sự nghèo, mong mỏi mọi người được an vui, được hưởng tết vui xuân, không phải “Tết tôi nghèo”  !

                                                TQL ST-Biên soạn- Tết Nhâm Thìn-2012