NDX.net: - “… chuyện Tây Nguyên không rừng có nguy cơ thành sự thật. Là một nhà báo xông xáo và dũng cảm, Đặng Bá Tiến đã nhiều lần viết bài, báo độngđiều này, anh tìm nguyên nhân, tìm cách lí giải tại sao rừng Tây Nguyên lại mất đi với tốc độ chóng mặt. Nhưng Đặng Bá Tiến còn là một nhà thơ, những bài thơ lẻ viết đề tài này anh thấy chưa đủ, chưa “hả”, nên dồn sức viết thành trường ca Rừng cổ tích mười chương mà anh gọi là mười khúc.”

Trên đây là trích đoạn mở đầu trong Lời giới thiệu của nhà thơ Vương Trọng về trường ca Rừng cổ tích của nhà thơ Đặng Bá Tiến vừa được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành. Như tác giả đã từng thổ lộ, Rừng cổ tích là một hoài niệm – hoài niệm về thiên nhiên Tây Nguyên hùng vĩ, văn hóa Tây Nguyên đặc sắc độc đáo; và là một giấc mơ – mơ về thiên nhiên ấy cùng những giá trị văn hóa của vùng đất này sẽ không là cổ tích trong tương lai.

Là một người đã gắn bó với Tây Nguyên hơn ba mươi năm nay, tôi trân trọng và chia sẻ với Đặng Bá Tiến về những suy tư, ám ảnh của anh, và tôi nghĩ tất cả những ai yêu Tây Nguyên đều chung sự đồng cảm ấy khi đọc trường ca này.

Giới thiệu với bạn đọc về Rừng cổ tích có lẽ không lời nào hơn bài viết sau đây của nhà thơ Lê Vĩnh Tài. Xin trân trọng giới thiệu cùng quí vị:

ÁM ẢNH RỪNG TRONG TRƯỜNG CA CỦA ĐẶNG BÁ TIẾN
     (Đọc trường ca RỪNG CỔ TÍCH của Đặng Bá Tiến)

     Khi nhiều thứ trong cuộc đời đã hóa thành cổ tích thì tôi được đọc trường ca RỪNG CỔ TÍCH của nhà báo - nhà thơ Đăng Bá Tiến, nối dài thêm những cái tên của các nhà thơ đương đại viết trường ca về vùng đất Tây Nguyên.
     Có những cái tên mang âm hưởng của sự cảnh báo và dự đoán, nhưng cái tên của trường ca này không mơ hồ như thế, mà là sự thật đến phũ phàng của Tây Nguyên hôm nay. Chữ RỪNG chùng xuống nghẹn ngào và CỔ TÍCH vút lên lần cuối cho sự mất rừng ở xứ sở nổi tiếng một thời khi chiều xuống loang đầy rừng lạnh. Trước & sau trường ca này, RỪNG còn ám ảnh bao nhiêu nhà thơ nữa trong vang vọng của chữ và dự đoán của thi sĩ? Chữ CỔ TÍCH không những làm tính từ, bổ nghĩa cho chữ RỪNG mà còn phải bổ nghĩa cho bao nhiêu điều/thứ/cái nữa chúng ta đành buông tay để mọi thứ thành CỔ TÍCH giữa thế kỷ 21 này?
     Ám ảnh RỪNG chạy xuyên suốt 10 chương của trường ca. RỪNG là cánh cửa mở ra, cũng chính là cánh cửa để khép lại, nhưng không kết thúc mà hướng người đọc đến những cảm xúc khác. Sự đau đớn vì con người đã tàn phá một vùng thiên nhiên hùng vĩ đến cạn kiệt cứ xoáy mãi vào lòng người đọc hôm nay. Tiếng dội của nó còn âm vang ở bên ngoài tác phẩm, tê dại.
     RỪNG CỔ TÍCH có cấu trúc 10 chương, với 2 chương cuối HỒI TƯỞNG & VĨ THANH có dung lượng nhỏ nhắn như một bài thơ trữ tình mà tác giả hóa thân thành nhân vật “ANH” của câu chuyện trữ tình để khép lại sự đau đớn và tuyệt vọng, ánh lên lần cuối sự lạc quan mà ít người làm thơ hôm nay vẫn còn giữ được:

         CHƯƠNG IX: HỒI TƯỞNG

         Mười năm 
         rồi… ba mươi năm trôi
         đêm nay anh ngồi bên dòng Sê Rê Pôk
         mẹ thương anh héo lòng
         đã về cùng cái đất
         H’Lan chờ anh tóc đã sợi trắng, sợi xanh

         30 năm 
         đám cưới chưa thành
         sống giữa thời bình mà thời gian hẹp quá
         người chờ đợi vẫn ngồi mòn bậc đá 
         nửa trái tim anh vẫn thao thức nỗi rừng…

         30 năm anh nào có phút dừng
         mà chẳng kịp tới hôn trường khi son trẻ
         mà chẳng kịp làm vui lòng mẹ
         mẹ ơi 
         mẹ thương con xin thương cả những dại khờ…

         CHƯƠNG X: VĨ THANH

         Từ ấy 
         giữa rừng Bản Đôn có căn gác đơn sơ
         vợ chồng người gác rừng sống với lá hoa, muông thú
         cổ thụ chín tầng cành, xòe ô che chở
         mỗi ban mai chim hát, múa quanh nhà   
         mỗi chiều tà 
         tù và lại rúc lên bổng trầm tha thiết
         cây nghe tiếng tù và xanh biếc, đầy hoa
         chim nghe tiếng tù và lời ca thêm thánh thót
         voi nghe tiếng tù và ngà mọc dài thêm…

         Rừng Bản Đôn nổi tiếng linh thiêng
         mấy thế kỷ sau tiếng tù và còn vọng
         giữa rừng đêm lúc trầm lúc bổng   
         như ru cây, ru muông thú ngủ yên lành
         như người gác rừng chưa khuất 
         vẫn cầm canh
         giữ cho rừng bình yên mãi mãi!

     Tám chương còn lại “RỪNG” & “ANH” thay nhau là nhân vật của cảm xúc thẩm mỹ. Cái mà nhà thơ tìm kiếm vẫn nằm trong mạch kể chuyện của một trường ca cổ điển, nhưng nó lôi cuốn chúng ta bởi tiết tấu, vận tốc của chữ, cú pháp, cách diễn đạt… Tất cả đều tràn đầy nồng nhiệt của một người yêu rừng như con trai yêu người Mẹ. Những cơn sóng dồn dập từ lúc:

         Ấy là những đêm hành quân
         được chợp mắt trong hương rừng
         trong tiếng suối ru
         trong bàn tay vuốt ve của lá
         anh đã mơ…

Một chút binh đao khói lửa chiến tranh được gợi lại làm đề từ:
         
         hết Tây Nguyên 
         tràn về Bình Phước, Đồng Nai
         anh đi
         nhưng tâm trí tình yêu ở lại
         với cánh rừng bạt ngàn
         dòng sông thác trắng, hùng vĩ, mộng mơ
Để cuối cùng “ANH” trở lại “RỪNG”: 
         anh tự dặn mình phải trở lại nơi đây
         trở lại với điệp trùng rừng cây
         trở lại với những mùa lễ hội
         những mùa săn voi
         những đêm ăn trâu
         những ngày cúng thần bến nước, cúng thần cây đa
         những đêm rượu cần mềm môi 
         những ngày tìm ong
         những ngày lấy măng
         những mùa trỉa bắp…

         Sẽ trở lại nơi này
         sống chết với đất này
         anh nguyện với lòng anh!
       Những biến tấu này không có gì khác hơn là tình yêu cháy bỏng với RỪNG, là tiếng gọi tha thiết: RỪNG ƠI…
       Tám chương còn lại, số 8 tình cờ hay nhà thơ cố ý, để 8 cuộc ganh đua về âm thanh và chữ nghĩa chạy theo nhau suốt từng chương, cả khi nhà thơ thương quê mới ngẫu hứng nhớ về quê cũ:    
        ngả nghiêng với nỗi nhớ quê 
        dẫu làng Chùa nơi anh cắt rốn, chôn nhau tháng tám  ngày ba sống nhờ đọt mưng, khoai chạc 
        nỗi nhớ mẹ cồn lên như ghềnh như thác
        năm nay mẹ đã bảy mươi tròn
        ngày anh đi đã nửa đầu tóc bạc
        giờ mẹ còn ngồi vuốt ngực đợi chờ anh?
        người yêu giờ đã lỡ tuổi xuân xanh
        đã lấy chồng? 
        hay còn chờ anh thì khổ 
        ngày chia tay cả nụ hôn cũng vội vàng dang dở
        dang dở cả ngàn đêm 
        không tròn giấc ngủ…
      Cắt ngang những tâm sự ấy, nhà thơ trở lại với ám ảnh truyền kiếp của RỪNG. Rõ ràng RỪNG quyến rũ nhà thơ hơn cả, kéo “ANH” vào những con chữ, đôi khi làm “ANH” quên kể chuyện với những thi hứng bất ngờ. Tình yêu, và bây giờ là sự tuyệt vọng khi RỪNG đã mất, là điểm xuất phát và cũng là cái đích của “ANH”. Nhưng quan trọng nhất, những tình cảm ấy rất cổ điển, rất thơ.
    “ANH” làm trung tâm thì “RỪNG” làm đối trọng, cả hai thay nhau vị trí như người đang soi gương, gặng hỏi, tha thứ, đau đớn, trách móc, những khía cạnh nhỏ nhất, vô định nhất của tâm hồn nhà thơ. Không phải ngẫu nhiên mà nhà báo – nhà thơ Đặng Bá Tiến rất say mê chụp ảnh, vì “ANH” luôn luôn muốn ngắm nhìn thế giới xanh biếc, ngắm nhìn “RỪNG” qua ống kính của mình, ống kính tâm hồn và ống kính nghệ sĩ. Con đường làm anh chọn lựa vùng đất này và cũng là con đường để anh dấn thân thành nghệ sĩ, tìm những khúc quanh của đời mình, lý giải hành trình đến với thơ ca và nghệ thuật.
     Một chi tiết thú vị khi anh cho câu hát ay-ray và câu ví dặm hợp hôn với nhau, như máu của chàng trai Xứ Nghệ chảy trong tim của cô gái Ê Đê, như RỪNG gặp BIỂN, như Lạc Long Quân gặp Âu Cơ trong truyền thuyết lãng mạn sinh ra dân tộc. Cuộc tình ảo hay thật này đã làm cho hai nền văn hóa lồng vào nhau, như người nghệ sĩ hàng ngày soi gương và tự vấn. Nó là âm hưởng của những phản chiếu, những thay đổi của chính Tây Nguyên những tháng ngày này:
        Ôi câu ay-ray 
        ôi câu ví dặm 
        ta muốn rước về ở chung một buồng tim
        ta muốn đưa về ở chung một bếp
        ta muốn chiều chiều ngồi trên bến nước
        nghe khúc ay-ray và nghe câu ví dặm ân tình
        ta muốn đứa con yêu thương của ta được ru bằng câu 
        ví dặm của cha  
        được nựng ngọt ngào bằng lời ay-ray của mẹ
        nó sẽ lớn lên với vóc hình dũng sĩ
        có tâm hồn thiết tha như câu ví
        và nồng nàn mơ mộng như điệu ay-ray
       RỪNG đã mất. Nhưng thời gian và ám ảnh liệu có còn? Và đó là sự níu giữ của trường ca với những suy nghĩ về hiện tại đang diễn ra, hoang mang vì sự ngắn ngủi, mong manh… gần như không tồn tại của nó. Điều đau xót đến vô lý này đã xảy ra ở Tây Nguyên, và đã lấy đi của chúng ta một trong những vùng rừng đẹp nhất, RỪNG CỔ TÍCH và không biết bao nhiêu chữ nghĩa đã đổ xuống còn hơn nước mắt Nữ Thần Mặt Trời, để kêu cứu và tuyệt vọng cùng RỪNG.
       RỪNG đã mất. Nhưng ký ức về RỪNG thì sẽ còn mãi mãi trong thơ ca, trong nhiếp ảnh và nghệ thuật của những nghệ sĩ bám trụ ở vùng đất này như Đặng Bá Tiến, để giữ lại những ánh sáng văn hóa, bập bùng mãi không thôi. Bằng cách thắp lửa như vậy, nhà thơ đã chạm tới những kỷ niệm thiêng liêng, những nguyên lý riêng bí hiểm nhất, cuồng dại nhất, đau đớn nhất…
                                         *
    Đương nhiên, những tập thơ hay nhất là những tập thơ ảo, nhưng chúng ta cần những tập thơ thật sự và có ích hơn là cứ mong chờ tuyệt vọng một tập thơ đẹp nhất chưa bao giờ viết ra. Điều quan trọng nhất là tình yêu. Bằng tình yêu, nhà thơ đã không ngừng ươm mầm cho thơ, cho cuộc đời, cho tương lai… để vùng đất này luôn xứng đáng với tên gọi: Một vùng sử thi.        
     Với những chuyện Khan chưa bao giờ dứt bên bếp lửa nhà dài và bây giờ là những trường ca, Tây Nguyên đang là vùng đất của hạnh phúc, vì nền văn học đa dân tộc, đa màu sắc, đa văn hóa đang hiện hữu và múa hát tại đây, quanh ché rượu cần này, những lời yêu này và đang chảy trong máu…
    
                                       Phố Núi, ngày có người về xứ biển
                                                       Tháng 8 - 2012
                                                       LÊ VĨNH TÀI

                        Theo Nguyenduyxuan