Bài viết nhân kỷ niệm 80 năm ngày sinh của PGS-TS Nguyễn Xuân Hoà

PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa

Ngày 7 tháng 4 năm 2016 là ngày đáng nhớ trong đời tôi - ngày tôi bảo vệ luận án Tiến sĩ Ngôn ngữ học. Lúc này tôi đã bước sang tuổi 54. Trong quá trình chuẩn bị bài vở và hồ sơ tôi đã trải qua hai lần tai biến.

 Nằm điều trị ở  Quân y viện 108, trước mắt tôi là hai con đường - tiếp tục hay dừng lại để “bảo toàn tính mạng”…Vả lại, cũng có lời ra tiếng vào: ở tuổi này bảo vệ luận án làm gì cho nó khổ…

Giờ này tôi đang ngồi trong phòng Bảo vệ Luận án Tiến sĩ tầng 7 nhà E của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Tôi ra viện được hơn một tuần nhưng bước đi vẫn còn run run, thập thững, nói vẫn còn méo tiếng, chưa được “tròn vành rõ chữ”. Bỗng tôi có tin nhắn của PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa: “Em ở  đâu? Thầy đang tìm em ở Học viện KHXH” - Tôi giật mình hoảng hốt, vội trả lời: “Em đang ở Trường ĐHKHXH & NV”. Thì ra, tối qua tôi bối rối chỉ gọi điện báo cho thầy biết ngày giờ mà không báo địa điểm.

Mấy phút sau, GS Đinh Văn Đức xuất hiện. Và theo sau là PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa - người nổi danh trong giới ngôn ngữ học: Người luôn thành đạt vào phút chót! Sự xuất hiện của PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa đã làm cho lòng tôi ấm lên, vững tin. Thầy tôi - PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa vẫn dáng người nhỏ bé, mảnh mai, đĩnh đạc - một supporter tích cực của tôi. Bao nhiêu nỗi sợ mơ hồ  đều tan biến. Tôi trình bày trôi chảy, mạch lạc nội dung Tóm tắt luận án, trả lời các câu hỏi của Hội đồng một cách rành mạch, khúc chiết…Buổi bảo vệ thành công ngoài mong đợi.

PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa

Không biết tự lúc nào tôi đã ghi vào bộ nhớ của mình những lần thành công vào phút chót của thầy tôi - PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa:

Thành công  thứ nhất:

Năm 1997 thầy bảo vệ Luận án Tiến si khi sắp sửa nghỉ hưu, tròn 60 tuổi. Lúc này nhiều người đánh tiếng đến thầy: Sắp về hưu rồi, còn làm Tiến sĩ để làm gì? Thầy thật thà trả lời: Học để khẳng định mình, để thỏa mãn những đam mê của bản thân mình.

Thành công  thứ hai

Năm 2004 thầy được Nhà nước phong hàm PGS. Lúc này vì thầy đã nghỉ hưu nên muốn được phong giáo sư phải có số điểm công trình gần gấp đôi so người bình thường.

Thành công  thứ ba

Năm 2008, khi thầy đã 71 tuổi, thầy được Nhà nước phong danh hiệu Nhà giáo Ưu tú, Năm ấy theo yêu cầu của Phòng Tổ chức thầy phải gấp gáp làm hồ sơ trong vòng chỉ có 3 ngày. Kinh quá! Lúc đầu thầy cứ chần chừ không muốn làm. Phòng Tổ chức giục: Anh làm đâu phải chỉ cho anh, mà còn vì  danh dự  của Nhà trường nữa. Ba ngày phải làm xong hồ sơ! Làm gấp, nếu không thì không kịp xét, nào phải khai quá trình công tác, kèm theo các danh hiệu chiến sĩ thi đua đạt được trước đây, rồi photocopy đầy đủ có nhận xét của Ban Chủ nhiệm Khoa và Trường, nào giấy nhận xét của Tổ trưởng tổ dân phố có dấu xác nhận của UBND Phường. Ừ thì làm! Rồi qua hai lần bỏ phiếu cấp Trường và cấp Đại học Quốc gia Hà Nội nữa, Cuối cùng công việc của thầy cũng qua một cách suôn sẻ!

Thành công  thứ tư

Tháng 10 năm 2015, nhân Kỷ niệm 70 năm Đại học Văn khoa (10/1945 – 10/2015), Trường Đại học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh thành lập ngay sau Cách mạng tháng Tám thành công một tháng, thầy được bình chọn là một trong 104 gương mặt tiêu biểu của Trường Đai học Khoa học Xã hội và Nhân văn,  tiếp nối Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và Đại học Văn khoa trước đây, và được đưa vào cuốn sách Chân dung nhà giáo - nhà khoa học tiêu biểu (1945-2015).Thật đáng kính nể!

Nụ cười của PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa

Nhớ hồi học cao học, tôi vào lớp học môn “Đối chiếu từ ngữ, thành ngữ hai thứ tiếng” của thầy. Ấn tượng trong tôi là: bài giảng của  thầy toàn lấy ví dụ tiếng Nga mà sinh viên bấy giờ phần lớn học tiếng Anh. Thế là, tôi trở thành anh phiên dịch bất đắc dĩ cho cả lớp. Rồi từ đấy thầy trò chúng tôi thân nhau. Thầy thường say sưa trao đổi về bài giảng, về học thuật với “lớp trẻ” chúng tôi. Nhớ Tết năm nào, thầy tặng tôi cuốn “Từ điển giáo khoa Việt - Nga” (2007) mà thầy là đồng tác giả - cuốn này được nhận Giải Bạc - Sách hay của Hội Xuất bản Việt Nam năm 2008!

Cuộc đời khoa học của PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa là một bài ca chiến thắng, mặc dù con đường học hành của thầy hơi muộn, có giai đoạn việc học tập nâng cao trình độ của thầy muộn mằn hơn người khác.

Đến năm 1982 thầy được Ban Đối ngoại trung ương Đảng điều động đi dịch Văn kiện Đại hội lần thứ V Đảng Cộng sản Việt Nam (12/1981 – 3/1982). Sau đó thầy còn được Ban Đối ngoại Trung ương Đảng cử sang dịch Văn kiện Đại hội III Đảng Nhân dân Cách mạng  Lào tại Viêng Chăn (3/1982 – 5/1982)..

PGS Nguyễn Xuân Hòa là nhà khoa học  “ba trong một”. Thầy là nhà Nga ngữ học, nhà ngôn ngữ học và nhà văn hoá học. Thầy được bầu làm Chủ tịch Hội Ngôn ngữ học Hà Nội một khóa rưỡi. Sau này, theo quy định của về tuổi tác, thầy không làm Chủ tịch Hội, nhưng vẫn được tín nhệm bầu giữ chức Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Ngôn ngữ học Hà Nội. Có thể nói cuộc đời hoạt động khoa  học của PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa là một chuỗi những thành công bất ngờ vào phút chót.

Âu cũng là lẽ công bằng ở đời. Thầy đã sống và làm việc hết mình vì tập thể, vì cộng đồng, vì gia đình. Hổ phụ sinh hổ tử. PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa có hai người con trai. Người con cả nay cũng là PGS-TS công nghệ thông tin của Trường Đại học Công nghệ - ĐHQG Hà Nội khi mới 42 tuổi. Người con trai thứ cũng là Thạc sĩ công nghệ thông tin.

Hôm nay thầy lại đem tặng tôi cuốn “Thơ trữ tình A. Blok”- một nhà thơ  lỗi lạc của nước Nga ở “Thế kỷ Bạc”, do thầy tuyển dịch (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007). Ngồi trong quán cà phê New wind (Tân Phong/Gió Mới) thầy say sưa nói về nghề, về học trò thân yêu của mình. Thầy không kể về những thành công thầy gặt hái được mà chỉ kể những kỷ niệm đẹp đẽ còn đọng lại  đến tận hôm nay: có lần thầy đi dạy bằng xe đạp, một  cô học trò yêu quý của thầy tinh nghịch trêu thầy đã dùng khóa dây của mình khóa luôn xe đạp của thầy vào xe mình. Chẳng may hôm đó thầy chỉ dạy 4 tiết được về sớm. Thế là thầy phải ngồi chờ gần một tiếng đồng hồ mới mở được khóa xe. Lại có lần cũng cô học trò ấy còn  cố tình chọc rách chiếc mũ lá của thầy “để cô nhà thầy phải mua cho thầy cái mũ mới”. Nhất quỷ nhì ma… Thế nhưng thầy chẳng giận ai bao giờ! Với sinh viên thân yêu của thầy, thầy càng không giận. Thầy Hòa là như vậy đấy! Giờ đây thầy kể lại những câu chuyện đó hết sức hồn nhiên mà thầy bảo có lúc dường như thầy cũng quên khuấy đi mất. Tôi thì nghĩ họ tên thầy là Nguyễn Xuân Hòa nhưng thầy chỉ hiền hòa với người đời trong đối nhân xử thế thôi, còn trong khoa học thầy phải là Nguyễn Xuân Thành Công hay Nguyễn Xuân Chiến Thắng mới phải. Mà toàn là chiến thắng, toàn là thành công vào những giây phút chót!

Thầy lại cười, nụ cười hết sức thánh thiện. Nụ cười ấy như muốn gửi gắm đến tôi một niềm tin rằng, chiến thắng nào, thành công nào… rồi đây chắc sẽ còn đến với thầy vào phút chót, bắt đầu tính từ tuổi tròn 80 vào đầu tháng 6/2017 này! Mời tất cả lũ nhất quỷ nhì ma, chúng ta cùng hãy dõi theo và chuẩn bị đón nhận thêm những thành tựu đạt được vào phút chót của thầy!

Chúng em mãi mãi tự hào về thầy.

………………….

Tin giờ chót: Bài báo này đã đăng trên hơn chục tờ báo mạng khắp ba miền  Bắc Trung Nam, khắp trong và ngoài nước. Khi nó chuẩn bị lên khuôn thì một tin vui nữa đến với chúng ta: Bước sang tuổi 81, PGS-TS Nguyễn Xuân Hòa là một trong ba nhà nghiên cứu Việt Nam (cùng với GS-TS Nguyễn Huy Hoàng và nhà thơ Đỗ Thị Hoa Lý) đã trở thành Viện sĩ Viện Hàn lâm Văn học nghệ thuật Thế giới Ukraine vì đã đóng góp công sức vào việc quảng bá nền văn hóa, văn học và ngôn ngữ Ukraine trên thế giới. Khi tôi gọi điện chúc mừng:

- Em bổ sung vào chuỗi thành tích thầy nhé!

 Ông cười rổn rảng trên điện thoại:

- Không cần đâu Kiên ạ!

TS NGUYỄN NGỌC KIÊN (Viện Đại học Mở Hà Nội)