Tấm ảnh chụp trên đèo Cùa (Cam Lộ - Quảng Trị)...

           Nơi gắn với vùng đất Tân Sở nơi Tôn Thất Thuyết

           phò vua Hàm Nghi lên lập thủ đô Cần Vương.

         Tấm ảnh đi cùng với bài tùy bút: Nước non ngàn dặm...

Cùng với Quảng Trị- mảnh đất Ô Châu ác địa, còn có Thừa thiên Huế (Quảng Thuận), Quảng Bình được lịch sử đặt vào vị trí tiếp chuyển đầy nhạy cảm trên hình hài đất nước. Eo thắt như lưng bó mạ, trong oằn lưng đất Mẹ, khốn khó qua muôn đời gió mưa. Trên vị trí này, đất nước Việt Nam dọc dài như chiếc đòn gánh khổng lồ mà lịch sử đã chọn đặt trên bờ vai Bình Trị Thiên phải gồng mình với những dằn dỗi của đất trời mà gánh gồng mệnh hệ của cả dân tộc. Từ thủa “mang gươm đi mở cõi”, định mệnh đã đặt Bình Trị Thiên vào điểm nhạy cảm nhất giữa vùng tiếp chuyển những đại cuộc của dân tộc. Mưa ướt mặt, nắng rát lưng. Từ trong dằn dỗi chiến tranh đến cả gập ghềnh bước thấp bước cao vượt lên đói nghèo. Đạp lên giông bão thời hậu chiến, chiếc đòn gánh lịch sử vặn mình hình chữ S đó vẫn cứ mãi oằn trên đôi vai Bình Trị Thiên mà kĩu kịt đầu Nam, đầu Bắc mải miết suốt chặng dài của mệnh hệ dân tộc với thắt thẻo câu Nam Bình: Nước non ngàn dặm... ra đi... cái tình chi...
Nghe bão, hóng giông từ phía quê nghèo, chợt nhớ câu thắt lòng của người xứ Quảng:
Quê tôi nằm giữa hai đèo,
Ấm no thỉnh thoảng đói nghèo thường xuyên
Và rồi lại dằn lòng, ngẩng đầu với số phận:
Đừng than phận khó ai ơi
Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây
Vâng, trong bão giông vẫn lời Nước non ngàn dặm!

                              Lê Bá Dương