Ca khúc được Nghệ sĩ Nhân dân Trung Kiên thể hiện trên Đài Tiếng nói Việt Nam đúng sáng ngày 30/4. Đây cũng là ca khúc được coi như tiếng lòng và cũng là tiếng nói chung thể hiện sự hân hoan, mừng vui đến cháy bỏng của những người Việt Nam trước ngày cả dân tộc được đoàn tụ, “giang sơn thu về một mối”.

Với người Việt Nam, Đại thắng mùa Xuân năm 1975 là một thành quả vô cùng lớn lao, bởi đây vừa là dũng khí của cả dân tộc, đồng thời là sự chờ đợi, niềm tự hào hơn bao giờ hết của người Việt Nam nói chung trong suốt chiều dài gần một thế kỷ cả nước đi tìm ngày thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ vốn đã bị chia cắt bởi thực dân và đế quốc.

Vì vậy, Đại thắng Mùa xuân 1975 là nguồn cảm hứng vô bờ cho giới văn nghệ sĩ – trí thức khi niềm vui được nhân lên, ý tưởng sáng tạo như được sải cánh cùng cả nước chào đón ngày giải phóng và thống nhất hoàn toàn. Với nhãn quan và sự nhạy cảm của một người nghệ sĩ về vận mệnh và tương lai của dân tộc, Nhạc sĩ Hoàng Hà đã “bật” lên những giai điệu với sự gắn kết những ca từ thể hiện hào khí của cả dân tộc, đồng thời như những lời dự báo rằng chiến thắng đã đang đến rất gần. Nhiều người cho rằng, trong ca từ của Nhạc sĩ hội tụ tinh hoa của chủ nghĩa yêu nước, là sức mạnh toàn dân tộc, cũng đồng thời nói lên được tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người hướng cả dân tộc về “Thành đồng”  để quyết tâm tiến đến ngày “khải hoàn”:

Ta nghe vang như tiếng Bác Hồ dậy từ non sông!/ Rạo rực sao hôm nay, Bác vui với hội toàn dân./
Thành Đồng ơi!/ Sắt son đã vang khải hoàn./ Ôi!/ hạnh phúc vô biên!/ Hát nữa đi em, những lời yêu thương.

Có thể nói, sự chín muồi của sức mạnh đoàn kết, của sức mạnh ý chí và sức mạnh của lòng nhân ái đã khẳng định chiến thắng trong tầm tay. Sức mạnh đó vượt khỏi những cân nhắc, tính toán, khẳng định ngay nó sẽ đến và đã có thể nhìn thấy: Ôi!/ hạnh phúc vô biên!/ Hát nữa đi em, những lời yêu thương.

Nhìn một cách tổng thể, ca khúc đã khẳng định giá trị đích thực của nó trên nhiều khía cạnh, mà có thể nhìn nhận rõ nhất ở hai giá trị tiêu biểu là lịch sử - tư tưởng và nghệ thuật (nghệ thuật ngôn từ và nghệ thuật âm nhạc). Tuy nhiên, trước khi đi vào phân tích những giá trị về nội dung và nghệ thuật của ca khúc này, tôi cũng muốn nói một chút cảm nhận cá nhân về những vấn đề liên quan tới bối cảnh tư tưởng ra đời ca khúc như một bình luận nhỏ của người cầm bút với tư cách người con của nước Việt được học tập một cách bài bản những kiến thức khoa học tiếp thu từ phương Tây.

Trước hết, nhìn một cách khách quan, cuộc chiến tranh chống Mỹ ở Việt Nam là một cuộc chiến chính nghĩa mà báo chí nước ngoài đã khẳng định ngay từ những năm 60 của thế kỷ trước. Chính nghĩa là bởi vì, trước hết, “giặc đến nhà đàn bà cũng đánh”, đế quốc Mỹ ngang nhiên đưa quân đội chủ lực, quân đội viễn chinh cùng bè lũ tay sai hòng xâm chiếm một đất nước, một dân tộc đã có mấy nghìn năm lịch sử. Chính nghĩa là bởi vì, “chúng ta muốn hòa bình” nhưng không được; nhân dân Việt Nam đã nhiều lần đối thoại để tránh tới mức tối thiểu cho nguyên nhân dẫn đến chiến tranh nhưng kết quả không được như mong muốn, toàn dân tộc sống trong cảnh lầm than, bế tắc. Vô vàn bằng chứng không thể nào chối cãi trong chiến lược chia rẽ, xâm chiếm nước ta của đế quốc Mỹ đã để lại hậu quả đau thương là không ít người phải chết bởi chính bàn tay của người trong một quốc gia, dân tộc, làng xóm mình; nhiều người đã bỏ đất nước ra đi và
không còn con đường nào khác ngoài tinh thần cả dân tộc đứng lên vì độc lập tự do và toàn vẹn lãnh thổ, cuộc chiến tranh chính nghĩa ấy đã thầm lặng đi vào từng con người Việt Nam để sau đó, ngày 30/4/1975, cả dân tộc hân hoan mừng ngày chiến thắng khi nước nhà hoàn toàn giải phóng, đất nước hoàn toàn thống nhất.

Đó là những câu chuyện của quá khứ. Đã 40 năm qua đi, mọi khó khăn, cả về phương diện tư tưởng và kinh tế, xã hội gần như được tháo gỡ. Chúng ta đã có quan hệ ngoại giao rất tốt đẹp với nhà nước và nhân dân các nước trong khu vực và trên thế giới, trong đó có Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, Cộng hòa Pháp,... Hơn thế nữa, quan hệ giữa Nhà nước ta với tất cả các nước còn không ngừng được tăng cường, củng cố để cùng phát triển trên nhiều phương diện và lĩnh vực khác nhau.

Cần phải nói thêm rằng, cũng như ngay trong thời kỳ chiến tranh, Việt Nam luôn coi trọng và muốn làm bạn với các quốc gia trên thế giới, sau khi kết thúc chiến tranh, cả dân tộc Việt Nam đi lên Chủ nghĩa xã hội, mọi thù hận của quá khứ giảm dần, mọi vết thương chiến tranh dần được hàn gắn lại, quan hệ Việt – Mỹ lại được bình thường trở lại và ngày càng phát triển. Đây cũng là một niềm vui không của riêng ai. 
Trở lại phân tích ca khúc “Đất nước trọn niềm vui” của Nhạc sĩ Hoàng Hà, chúng tôi cũng mong muốn có được một “đất nước trọn niềm vui” thứ hai này trong bối cảnh đất nước đổi mới, nhiều tư tưởng vốn trước đây còn tồn tại thì nay đã được gỡ bỏ; cũng là những lời tri ân dành tặng cố Nhạc sĩ Hoàng Hà để chia sẻ cùng ông như những gì ông dành cho người Việt Nam trước niềm vui cả nước chiến thắng.
“Đất nước trọn niềm vui” như chính tiêu đề của bài hát này, ngay từ những ngày chuẩn bị chiến thắng, chúng ta đã vui mừng, hào hứng vì toàn dân tộc đã cùng nhau đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, từng bước vượt qua hết đau thương này đến đau thương khác. Chính vì thế, nội dung tư tưởng bao trùm toàn bài hát này cũng là sự thăng hoa, vui mừng và niềm tự hào đến cực điểm: Ta muốn bay lên, say ngắm sông núi hiên ngang,/ Ta muốn reo vang, hát ca muôn đời Việt Nam,/ Tổ quốc anh hùng!;  nhưng ẩn chứa trong đó cũng có những ký ức khổ đau không bao giờ quên: Ôi quê hương dẫu bao lần giặc phá điêu tàn - Mà vẫn ngoan cường. Đó là tiếng lòng, tiếng nói “từ chân trời của một người đến chân trời của tất cả” (Chế Lan Viên) khi cuộc chiến tranh chính nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn. Có người ví Đại thắng mùa Xuân năm 1975 là kết quả của sự chưng cất, kết tinh tinh hoa về trí tuệ, sức mạnh dân tộc thời hiện đại – kể từ sau năm 1885. Và “Đất nước trọn niềm vui” cũng là sự phản ánh cô đọng và tinh tế nhất những tinh thần, tinh hoa đó, là tiếng nói chung của toàn dân tộc, trong đó có đội ngũ trí thức và văn nghệ sỹ Việt Nam.
Ca khúc viết ở hình thức ba đoạn đơn tái hiện có thay đổi, sử dụng nhịp đi thể hiện niềm tự hào, lạc quan, vui tươi và mạnh mẽ. Đoạn mở đầu gồm hai câu nhạc nhắc lại; đoạn thứ hai giai điệu được phát triển với màu sắc có nhiều đặc điểm so với đoạn một: xuất hiện nhiều quãng 4, quãng 6 khẳng định tinh thần quyết chiến, quyết thắng và thời cơ chiến thắng đã và đang đến: Đời rực sáng những ánh mắt lấp lánh,/ Ta muốn ôm hôn mỗi tấc đất quê hương, / Ta muốn ca vang bước chân / Những người chiến sĩ giải phóng kiên cường!/ Đêm hoa đăng, những môi cười là bó hoa đời tươi thắm tuyệt vời,/ Đẹp niềm tin mãi mãi Tổ quốc muôn đời,/ Trọn vẹn cả non sông thống nhất rạng rỡ Việt Nam... kết thúc bằng những lời vui mừng đến thăng hoa, gắn với giai điệu âm nhạc tái hiện có chút thay đổi rất độc đáo. Các ca từ và cao độ, giai điệu âm nhạc gắn kết chặt chẽ, hài hòa, một cuộc “hôn phối” thống nhất, độc đáo và đẹp đến lạ thường.

Có thể nói, Đất nước trọn niềm vui - dù chỉ là một trong rất nhiều ca khúc thể hiện cảm xúc vui mừng đến tột đỉnh của sự vinh quang khi đất nước thống nhất - đã để lại một dấu ấn đặc biệt trong lòng mỗi con dân đất Việt, không chỉ bởi hoàn cảnh ra đời mà còn cả giá trị nội dung, nghệ thuật trong nó. Chính vì thế, Đất nước trọn niềm vui luôn là ca khúc bất hủ, đi cùng năm tháng. Chúng tôi xin được gửi lời tri ân cùng tác giả và gia đình khi chỉ còn ít ngày nữa, cả dân tộc kỷ niệm 40 năm ngày cả nước được thống nhất, giang sơn về một mối. Xin trân trọng tinh thần của tác giả và những người con đất Việt chân chính biết vui khi dân tộc hạnh phúc và đau buồn trước những đau thương của dân tộc!./.

Nguyễn Tùng
Nhà Nghiên cứu Âm nhạc

Nguồn Quehuongonline.vn:

http://quehuongonline.vn/VietNam/Home/Van-hoc-nghe-thuat/Tan-van/2015/05/59B52E8F/