Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một nhân cách lớn trong thời đại ngày nay. Dù tiếp cận ở góc độ nào, thậm chí ở chiến tuyến khác nhau thì Đại tướng Võ Nguyên Giáp vẫn nổi lên như một kiệt xuất thiên tài, xuất chúng, cả nhân loại ngưỡng mộ. Một trong những góc độ của sự xuất chúng ấy là nhà văn hóa quân sự lỗi lạc đi vào sử sách nói chung và lịch sử văn hóa quân sự nói riêng.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đi vào cõi vĩnh hằng, nhưng thân thế, sự nghiệp, nhân cách, tư tưởng quân sự của Ông có sức sống, có sự lan tỏa sâu rộng về giá trị và như một biểu trưng sáng ngời về văn hóa quân sự Việt Nam. Văn hóa quân sự Việt Nam có lịch sử phát triển lâu đời, đồng thời nó là nội dung cơ bản của bản sắc văn hóa dân tộc ta. Trải qua mấy nghìn năm phát triển, gắn liền với lịch sử dựng nước đi đôi với giữ nước, văn hóa quân sự Việt Nam luôn là một dòng chảy liên tục và đạt đến trình độ cao nhất là trong thời đại Hồ Chí Minh và được kết tinh ở thân thế, sự nghiệp, nhân cách, tư tưởng quân sự Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã hội tụ và phát triển cao nhất những tinh hoa tốt đẹp về tư chất của đạo làm tướng trong lịch sử dân tộc ta. Tư chất ấy là bản lĩnh, là phẩm chất, năng lực dám chịu trách nhiệm trước vận mệnh quốc gia, dân tộc trong từng quyết định, từng trận đánh lớn, nhỏ khác nhau. Biết tiến, biết lui, biết tập trung sức mạnh trong các trận đánh quyết định để thực hiện thắng lợi mục đích cuối cùng. Trong các thời điểm, giai đoạn khó khăn nhất của chiến tranh cách mạng, Đại tướng đã tỏ rõ bản lĩnh, niềm tin thắng lợi của kháng chiến, của chiến tranh chính nghĩa.

Nét độc đáo ở Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong thế giới hiện đại là một vị tướng duy nhất không qua trường, lớp đào tạo, nhưng đã rèn luyện, phấn đấu, học tập không mệt mỏi và trở thành tài năng xuất chúng. Trong thế kỷ XX cũng chưa có một vị tướng nào phải đấu trí với những tướng cầm quân chuyên nghiệp, được đào tạo cơ bản, có tiếng tăm lớn trên thế giới và cùng với đó là hai quân đội nhà nghề, thiện chiến Pháp - Mỹ, nhưng vẫn giành thắng lợi như Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Với dân tộc Việt Nam, kế thừa tinh hoa dân tộc, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nổi lên là vị tướng cầm quân tài ba, một nhân cách lớn về văn hóa quân sự. Phải giải thích nét đặc trưng ấy là sản phẩm của tự học, tinh thần yêu nước, thương người và thiên tài quân sự, tư chất nhân cách của Đại tướng. Trong lịch sử Việt Nam không xây dựng quân nhà nghề trong chiến tranh và tướng cầm quân cũng không phải là chuyên nghiệp. Điều đó đã tạo nên thân thế, sự nghiệp, nhân cách có tính độc đáo và văn hóa quân sự Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một kiến trúc sư lỗi lạc về xây dựng quân đội ở một nước thuộc địa, nửa phong kiến với 34 chiến sĩ tiền thân trở thành một quân đội cách mạng với lực lượng, tổ chức chính quy, tinh nhuệ đánh bại hai quân đội nhà nghề của Pháp và của Mỹ. Sự trưởng thành, chiến thắng của quân đội ta cho thấy Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ là một nhà lý luận, mà còn là một nhà tổ chức quân sự, một vị chỉ huy kiệt xuất. Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người đầu tiên biến tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh thành hiện thực sinh động, bằng việc vận dụng tính quy luật xây dựng quân đội cách mạng ở một nước thuộc địa, nửa phong kiến thực hiện nhiệm vụ của cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới. Tính toàn diện của nhà kiến trúc sư quân sự Võ Nguyên Giáp là tài thao lược trên mọi phương diện của xây dựng quân đội. Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ chỉ đạo xây dựng quân đội về chính trị, tư tưởng, tổ chức, mà còn giỏi về chỉ đạo các mặt bảo đảm, điều kiện cho sự trưởng thành, phát triển, đánh thắng của quân đội ta.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp là hiện thân của tinh thần đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết cán bộ và chiến sĩ, đoàn kết quân dân, quan hệ dân chủ giữa cấp trên và cấp dưới, rất nghiêm minh về kỷ luật, nhưng cũng rất tình nghĩa, thủy chung. Các vị cầm quân trong lịch sử thế giới tạo dựng quyền uy quân sự bằng mệnh lệnh, kỷ luật thì ở Đại tướng Võ Nguyên Giáp còn dung nạp cả tình thương yêu con người, sự gần gũi, nhân đạo, nhân văn trong quan hệ với cấp dưới, với nhân dân. Điều đó đã làm cho cán bộ, chiến sĩ chấp hành mệnh lệnh bằng cả tính kỷ luật quân sự và bằng cả trái tim kính phục, lòng ngưỡng mộ và niềm tin của mình đối với người chỉ huy cao nhất. Những phẩm chất nhân cách ấy đã lôi cuốn mỗi người dân Việt Nam đều muốn trở thành người lính chiến đấu dưới sự chỉ huy của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đại tướng đã thổi vào tâm hồn mỗi cán bộ, chiến sĩ tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm, tinh thần quả cảm vì nghĩa lớn là giải phóng dân tộc. Mỗi khi Đại tướng ban hành mệnh lệnh, chỉ thị, cán bộ, chiến sĩ quân đội ta hào hứng đón nhận với toàn bộ niềm tin chiến thắng và trạng thái tinh thần, ước vọng đã có sẵn trong họ, cho nên sức mạnh chiến đấu được nhân lên gấp bội. Riêng có một trường hợp gây khó khăn cho Đại tướng là động viên bộ đội "kéo pháo ra", chuyển phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh” thành “đánh chắc, tiến chắc” ở Điện Biên Phủ. Với nhãn quan khoa học quân sự, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tự chịu trách nhiệm đối với dân tộc về quyết định thay đổi cách đánh trong khi tinh thần chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ đang hăng hái đánh nhanh, thắng nhanh. Nhưng với những phân tích khoa học và uy tín cá nhân đã đi vào tâm khảm cán bộ, chiến sĩ, quyết định của Đại tướng vẫn được chấp hành một cách nghiêm minh. Chiến thắng Điện Biên Phủ, chấn động địa cầu càng cho thấy tính đúng đắn, tầm vóc vĩ đại và sự cảm phục của cán bộ, chiến sĩ quân đội ta đối với Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Đúng như Bác Hồ đã nói: Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người Anh Cả của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang cách mạng, điều đó rất đúng với thực tế, rất đúng với phong tục của nhân dân ta. Một vị Tổng Tư lệnh tối cao của quân đội được gọi bằng cái tên Anh Cả thật có một không hai trên thế giới, đồng thời cũng là nét độc đáo văn hóa quân sự Việt Nam, độc đáo Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp là tác giả của nhiều cuốn sách có giá trị lớn về nghệ thuật quân sự, nổi bật nhất là lý luận về chiến tranh nhân dân; xây dựng LLVT ba thứ quân; kết hợp chiến tranh du kích với chiến tranh chính quy ở trình độ cao, cách đánh độc đáo... Có thể khai thác giá trị văn hóa quân sự trong tư tưởng quân sự của Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở các khía cạnh khác nhau, nhưng thống nhất ở tinh thần cốt lõi là “Giành thắng lợi tối đa và giảm tối thiểu xương máu của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân”. Mục đích ấy đã khiến Đại tướng phải nung nấu tư duy để tận dụng tất cả những khả năng có thể cho thắng lợi mà giảm thiểu xương máu cán bộ, chiến sĩ. Trong các quyết định, chỉ lệnh từ nhỏ đến lớn đều lóe lên yếu tố “bất ngờ đối với địch, chủ động đối với ta” một cách biến hóa khôn lường. Khi đánh chắc, tiến chắc; khi thần tốc, thần tốc hơn nữa; khi lựa chọn trận đánh mở màn... Đây là một nét độc đáo trong tư duy quân sự của Đại tướng, thể hiện sâu sắc giá trị nhân đạo, nhân văn cao cả, thể hiện sắc thái riêng biệt Võ Nguyên Giáp. Tư tưởng ấy là tài sản quý báu cho mỗi vị tướng tìm hiểu, vận dụng trong hiện tại và tương lai.

Toàn bộ những nội dung tư tưởng trong nghệ thuật quân sự của Đại tướng Võ Nguyên Giáp phản ánh đúng đắn đặc điểm địa - quân sự Việt Nam; truyền thống, sử - quân sự Việt Nam; xã hội - quân sự Việt Nam. Một dân tộc đất không rộng, người không đông, phải đối mặt thường xuyên với các đội quân đông về số lượng, mạnh về vũ khí trang bị, thiện chiến về chiến thuật, chiến dịch thì tư tưởng về nghệ thuật quân sự phải giải đáp những vấn đề đó như những mâu thuẫn biện chứng. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã tự nghiên cứu các học thuyết quân sự truyền thống và hiện đại, phương Đông và phương Tây, dân tộc và thế giới, nhưng không dập khuôn máy móc mà đã vượt lên trên bởi tinh thần sáng tạo, bằng cách “ Việt Nam hóa - Võ Nguyên Giáp hóa” nội dung nghệ thuật quân sự để phù hợp với đặc điểm địa lý, kinh tế, xã hội, chính trị Việt Nam. Về hình thức có nhiều dấu ấn của lý luận quân sự nước ngoài, của truyền thống, nhưng bản chất đã mang sắc thái Việt Nam, mang sắc thái Đại tướng Võ Nguyên Giáp của thời đại mới. Toàn bộ những nội dung trong tư tưởng nghệ thuật quân sự của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã phản ánh và giải đáp những mâu thuẫn từ hiện thực đặt ra một cách sinh động.

Tư tưởng nghệ thuật quân sự của Đại tướng Võ Nguyên Giáp không chỉ có giá trị trong phạm vi dân tộc, thời đại chiến tranh giải phóng ở Việt Nam, mà còn vượt lên tầm quốc tế, tầm vóc mọi thời đại. Những cuốn sách của Đại tướng Võ Nguyên Giáp về xây dựng quân đội, về chiến tranh đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, được nhiều tướng lĩnh, học viện, nhà trường quân đội nước ngoài nghiên cứu, vận dụng. Tư tưởng nghệ thuật quân sự của Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn là tài sản vô giá, có giá trị trường tồn cùng lịch sử.

Đại tướng phải trở về với cõi vình hằng, nhưng thân thế, sự nghiệp, nhân cách, giá trị nhân đạo, nhân văn trong tư tưởng quân sự Võ Nguyên Giáp mãi mãi trường tồn cùng lịch sử.

Nguồn: Qđnd / Đại tá, TS NGUYỄN VĂN THANH