Người dân sống ở lưng chừng dãy Hoàng Liên Sơn thuộc xã Tả Phời, Lào Cai từ già đến trẻ ai cũng biết ông Lò Quẩy Vẩn (60 tuổi) đang sở hữu một bộ sách cổ "rất độc".

Bộ sách bí truyền .

Tuy nhiên, điều khiến chúng tôi tò mò là nhờ sở hữu nó ông có thể hát được 99 đêm những bài hát về dân tộc mình mà không nhầm lẫn bài nào. Thế nhưng, chính ông Vẩn và bao đời cha ông hàng trăm năm nay chưa thể tìm ra được lời giải về nguồn gốc xuất xứ của những cuốn sách cũng như tổ tiên của mình.

Những bộ sách bí truyền

Những bộ sách có niên đại hàng trăm năm được ông Vẩn cất giữ cẩn thận trong một chiếc tủ bằng gỗ và đặt ở một góc khá trang trọng trong ngôi nhà sàn của mình. Những cuốn sách này toàn bộ được làm từ chất liệu giấy dó, mực dùng để viết là mực tàu, chữ viết giống với chữ Trung Quốc, nhưng phiên âm và cách viết lại có đôi chút khác biệt.

Một số cuốn sách do để lâu quá, nên đã bị mối mọt ăn hết già nửa. Ông Vẩn thừa nhận là mình không thể biết chính xác những cuốn sách này có từ bao giờ, đến nay theo ông biết thì cuốn sách đã tồn tại được 5 - 6 đời nếu tính cả đời cháu.

Tuy nhiên, những cuốn sách này có thể đã xuất hiện trước cả sáu đời họ Lò, vì ông Vẩn nói rằng, đời ông, đời cố kể lại là đã có từ trước đó rất lâu. Hễ dòng họ đi đến đâu thì phải mang theo bộ sách đến đó. Con cháu đời sau phải giữ được sách của cha ông để lại.

Theo Nhà nghiên cứu Văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ thì những bộ sách này sẽ là tư liệu rất quý cho các nhà nghiên cứu. Ở đây có ba loại sách, một là sách dùng để cúng bái, hai là sách viết về cây thuốc và sách dân ca hay còn gọi là Nôm Dao. Hiện tại trong giới nghiên cứu vẫn còn tranh luận chưa ngã ngũ về Nôm Dao. "Tuy nhiên tôi chưa nhìn thấy cuốn sách này nên chưa thể đưa ra kết luận, nhưng nếu đây là bộ sách Nôm dao thật thì sẽ rất quý".

Những bộ sách này được người Dao nơi đây xem như bảo vật trong nhà. Không phải ai cũng được "tiếp cận" bộ sách này. Ngày nhỏ ông Vẩn tuy không được đến trường nhưng vì là người đọc được nhiều sách và hiểu được những cuốn sách nên đã được tổ họ truyền lại. Bởi theo quy định trong gia tộc thì người được truyền lại bộ sách này phải là đệ tử của người đứng đầu dòng họ đó. Ông Vẩn xưa kia là học trò xuất sắc của ông tổ dòng họ, được đích thân ông tổ lập cấp sắc cho, nên giờ đã được sở hữu bộ sách độc nhất vô nhị này.

Trong tủ sách mà ông Vẩn đang sở hữu có hai cuốn quý giá nhất. Ông coi là bảo bối của người Dao nơi đây. Đó là tập sách "âm dương" để làm lễ cấp sắc cho những người con trai trong bản đến tuổi trưởng thành. Lễ cấp sắc phải có sự chứng kiến của mọi người trong bản đến gia đình để dùng rượu thịt.

Ông Vẩn cho biết: Trong đời người con trai, nếu chưa làm lễ cấp sắc coi như người đó chưa trưởng thành. Nếu gia đình nào đó, bố mẹ qua đời sau 3 - 4 năm có thể làm lại lễ cấp sắc cho người dưới cõi âm.

Bộ sách thứ hai ông đang sở hữa là bộ "tử vi trọn đời" nói về số mệnh, ngày tháng vận hạn của cuộc đời con người. Nếu vợ chồng nào sống không hòa thuận, con cái hay bị ốm đau hay không sinh được con ông Vẩn có thể xem cuốn sách cổ đó xem người đó sinh vào thời gian nào, vận hạn ra sao rồi tìm cách giải hạn cho họ. Ông dành trọn tâm huyết của mình để thực hiện nghi lễ theo sách đã dạy.

Hát 99 đêm chưa hết các điệu hát

18 tuổi ông Vẩn đã thuộc rất nhiều bài hát cổ truyền của người dân tộc Dao. Năm 29 tuổi, tuy đã có gia đình riêng nhưng ông vẫn theo cánh thanh niên bản đi chơi, nhất là các lễ hội. Trong những đêm như vậy ông có thể hát thông 99 đêm. Nhiều người trong bản kinh ngạc về tài hát của ông đã đến xin được làm học trò. Ông Vẩn bảo cũng nhờ hát được nhiều bài hát mà mình được nhiều người yêu mến, đi đến đâu mọi người cũng quý trọng.

Để ghi lại những bài học của tổ tiên, ông Vẩn đã sao chép lại tất cả những bài viết trong những cuốn sách đã mục nát để truyền lại cho con cháu đời sau.

Tôi đã đi và đến nhiều nơi người Dao đỏ sinh sống nhưng chưa bao giờ thấy nơi đâu có bộ sách quý như của ông Vẩn.

Chủ nhân của bộ sách này cũng là người rất đặc biệt. Nhiều người dân bản đã chứng kiến ông có thể hát 99 đêm chưa hết các bài hát. Cuốn sách này hiện đang còn chứa đựng rất nhiều điều bí ẩn mà người Dao nơi đây chưa hiểu. Tôi muốn được các cơ quan chuyên ngành văn hóa cấp tỉnh và trung ương có thể nghiên cứu về cuốn sách này để cho những người dân nơi đây có thể hiểu về cội nguồn của mình, lương y, nhà nghiên cứu văn hóa người Dao đỏ ở Lào Cai Nguyễn Văn Thanh, cho biết.